هواللطیف

روانشاد مهندس احمد مرادقلی⁽¹⁾

بزرگمرد خیر و انقلابی طایفه مرادقلی مقیم تهران و حومه

       غربت نشینان جلای وطنی که با پوست و استخوان خویش محرومیت را لمس کرده و  حب و بغض های زمانه همواره گلوی شان را فشرده است آنگاه که در دیار غیر تحت حمایت وپشتیبانی شخصیتی والامقام و با تقوا قرارگرفتند سجده شکر بجای آوردند و به این اصل اسلامی واقف گردیدندکه : « خدا گر زحکمت ببندد دری - ز رحمت گشاید در دیگری » . آری ؛در رسای مردی از جنس فرهنگ و مردم همچون شادروان احمد مرادقلی می بایستی در حد و اندازه مثنوی نوشت و مکتوب کرد لیکن به توصیه دوستان ، درکوتاه سخن و به اختصار شخصیت این بزرگمرد را برای ماندگاری و ثبت درتاریخ چنانکه شایسته شان و منزلت شان است ادای دین نموده نغز مطلب را حک می نمایم تا برای نسل های آینده سرمشق و الگو قرارگیرد. انشاالله . 

در زادگاهش سیستان :( 1318 – 1337 ) 

    قدش را که شناخت به سوی مکتب شتافت . دوره ابتدایی را به همراه دو بزرگوار از وابستگان مقیم روستای یادگار آقایان غلام کیخا پسر عیسی عباس نظامی ارتش کرمان و محمدعلی شهرکی (معروف به حاجی نظر) پسر حیدرعلیخان نظامی ارتش شاهرود در مکتب خانه روستای دهنو مشغول فراگیری تحصیلات قرآنی و فقهی گردید.

    با عنایت به ذهن و استعداد درخشانش مورد توجه دندانپزشکی حاذق در شهرستان زابل واقع شد لذا در درمانگاه دندانپزشکی به کار گرفته شد. ضمن کار دوره دبیرستان را در کنار سرشناسان سیستان آغاز کرد. مرحوم علیرضا کربلایی فرزند کربلایی حیدر کیخا ساکن یادگار اولین کسی بود که از مهندس مرادقلی دندان مصنوعی با روکش طلا دریافت کرد . ایشان طی این مدت از جایگاه دایی پزشکش دکتر غوث الدین نیز بهره برد و به ساخت داروی گیاهی به نام « جلاب » اهتمام کرد که با توجه به بادهای موسمی و عدم بهداشت روستانشینان ، موفق شد به کمک این دارو در بهبود و شست و شوی جهاز هاضمه شهروندان به رایگان و دریافت حق الزحمه ناچیز موثر واقع گردد و بدین سان   از همان عنفوان جوانی نبوغ خود را به رخ کشید.

   پس از اخذ دیپلم ریاضی همراه با استاد دندانپزشکش راهی مشهد مقدس شد. اقامتش در جوار حضرت ثامن الحجج علیه السلام بسیار کوتاه بود زیرا که در پی فوت استادش برای همیشه راهی تهران گردید .

   نکته قابل تامل در دوره دبیرستان آشنایی و دوستی ایشان با بزرگان سرشناس سیستان است و مادام که در قید حیات بودند با همه این عزیران بعضا رفت و آمد خانوادگی داشتند. ازجمله این بزرگان می توان از خراشادی – نخعی – راهداری – حدادی – سلوکی – عسکری – نرماشیری – بهادری – میر – شهرکی - روغنی – شهریاری – مختاری – پهلوانی و نارویی یادکرد که هرکدام به نوبه خود در سطوح استانی و کشوری صاحب منصب بودند.

در تهران :( 1338– 1377 )

   به محض استقرار در پایتخت به عنوان مربی ورزش در سازمان تربیت بدنی شهرداری تهران مشغول به کار شد. در ادامه راه ضمن برخورداری از معافیت سربازی دوره صلح ، در دانشگاه تهران استخدام و در پست معاونت دبیرخانه دانشکده پزشکی این دانشگاه کار سازمانی خود را آغاز و همزمان تحصیلات عالیه خود را در رشته کشاورزی پی گرفت.

    از آنجا که اطباء فارغ التحصیل از دانشکده پزشکی لاجرم می بایستی دست آخر دانشنامه خود را ممهور به مهر دبیرخانه نمایند لذا به مرحوم مرادقلی مراجعه نموده و دانشنامه خود را دریافت می کردند . از این رهگذر بسیاری از پزشکان و نخبگان صاحب نام در سطح کشور در زمره دوستان بسیار صمیمی ایشان به شمار می رفتند که به برخی از آنها اشاره می کنم . آقای دکتر هنربخش رئیس دانشسرای نارمک ( دانشگاه علم و صنعت )  - آقای دکتر صدر رئیس پلی تکنیک تهران ( دانشگاه امیر کبیر ) - آقای دکتر مقصود لو رئیس بیمارستان گوش و حلق و بینی بیمارستان امیر اعلم - آقای دکتر برادران رئیس بیمارستان زنان ( جهان شاه صالح ) ، آقای دکتر فاضل برادر دکتر ایرج فاضل رئیس دانشکده دندانپزشکی و ...

مهندس مرادقلی به عنوان چهره شاخص فرهنگی و اجتماعی منشاء خیر و برکات بی شماری در تهران و حومه بودند . ایشان تمام اعضای خانواده پدری و نیز بیشتر اقوام و منسوبین و حتی آشنایان را به تهران کوچ دادند و در مسیر رشد و تعالی صدها مورد از این افراد در تمام زمینه های زندگی دست شان را سایه کردند و و از جان و مال خود در این راه دریغ نکردند که  «رحمت بر آن تربت پاک باد ». برخی از فعالیت های برجسته ایشان به شرح زیر است :

1 - همکاری با آیت الله صادق خلخالی در چاپ و توزیع نامه های مکتوب و خاطرات انقلابی ایشان .

2 -چاپ و توزیع آثار علمی جناب آقای دکتر قریب اولین متخصص طب کودکان کشور.

3 – تأسیس چندین موسسه انتشاراتی از جمله : «موسسه فنی دانش تایپ » ، « کانون تایپیست های ایران » ، «انتشارات دانش و فن » ، « سازمان چاپ و انتشارات افروز» ، همچنین کمک و مساعدت در تاسیس واحد انتشارات دانشسرای عالی مامازن (دانشگاه ابوریحان) ،  انتشارات دانشکده پزشکی دانشگاه تهران ،  انتشارات مرکز آموزش تکنیکوم نفیسی واحد  کوشک و واحد بهارستان ،  انتشارات انستیتو تکنولوژی تهران واحد فرصت ، انتشارات مدرسه عالی دختران (دانشگاه الزهرا) و گماردن برادرش پرویز مرادقلی (محبوبی فر ) به سرپرستی آن در ونک ، کمک و مساعدت به تاسیس چاپخانه تعاونی 22 استان در زاهدان با خرید و نصب یکدستگاه لترپرس چهارونیم ورقی از گمرک بندر خرمشهر .  

لازم به یادآوری است که سازمان چاپ و انتشارات « افروز » هم اکنون به وسیله فرزندان برومندش آقایان افشین و آرش مرادقلی در زمینه چاپ و توزیع کتب پزشکی و داروسازی درسطح کشورفعالیت دارند و در راه بسط و توسعه علم نام پدرشان را زنده نگه داشته اند.

4_کارآفرینی و ایجاد اشتغال برای خیل جوانان طایفه ، وابستگان و آشنایان از زابل ، ترکمن صحرا ، جویبار ساری ، صحنه و هرسین کرمانشاه ، هشتگرد و کرج ، قزوین و تاکستان ، پاکدشت ، شیلات آمل و نیز شهرستان ورامین بویژه که جناب آقای غلامعلی مختاری برای مدتی شهردار ورامین بودند.

      5– تأسیس روستای سیستانی ها در منطقه شکارگاه خجیر در حاشیه تهران و اسکان دهها خانوار زابلی در این روستا و اشتغال آنها در امر کشاورزی. برخی از این خانواده ها عبارت بودند از : ملا شاهمیر مرادقلی ، امیرصفر براهویی ( مرادقلی ) ، علی صفر براهویی ( مرادقلی ) ، محمد علی جهان تیغ ، زمان خان مرادقلی ، حاجی موسی دهمرده ، بگم دهمرده وفرزندانش   ( سرگرد حسن دهمرده از جانبازان انقلاب اسلامی ) مرحومه فاطمه جهان تیغ و فرزندانش ، خانواده دیگری از وابستگان مرحوم محمد جهان تیغ زهک نیز در این روستا اسکان داشت که بعدها به زهک نقل مکان نمود . محمد علی قاسمی ( دامادر بزرگ اسماعیل یادگار مرادقلی ) که املاک ، باغات و ملک مسکونی ایشان در خجیر هم اینک در مالکیت و راثش قرار دارد .

6– اجاره باغات منطقه فرون آباد پاکدشت تهران و استقرار خانواده های طایفه غلامی و پهلوانی در این باغات بدون آن که عایدی نصیب خود و خانواده اش گردد ، صرفاً به سبب کمک به خانواده های مهاجر وهم ولایتی سیستانی .

7– کمک به تشکیل ستاد دهه فجر سیستانی های مقیم تهران در جشن های دهه مبارکه فجر 1370 که فیلم های تهیه شده از این مراسم موجود است و مرتب از صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران پخش شده است .

      8– عضو هیأت موسس انجمن فرهنگی سیستانی های مقیم تهران قبل از انقلاب اسلامی با تشریک مساعی سایر بزرگان سیستانی مقیم تهران که برخی از آنها عبارت بودند از : آقایان  خراشادی ، شریف مقدم ، سلطان شاهی ، دکتر مظاهری ، سرهنگ پهلوانی و معتمد فعلی سیستانی ها جناب آقای چنگیز سلوکی (وکیل بین الملل و عضو ارشد کانون وکلای مرکز).

       9  – احداث مرکز پرورش و تولید قارچ سنتی در منطقه جاجرود تهران و تدریس علمی چگونگی و نحوه تولید قارچ در دانشگاه دماوند

       10- کمک های مادی و معنوی به برخی خانواده های نیازمند از نظرتأمین جهیزیه ، مایحتاج زندگی ، خرید هفتگی نان وتحویل آن به همشهریان دوردست و مستمند ونیزتهیه و خرید آرد کیسه ای و دراختیارقراردادن آن به خانواده های نیازمند درده ترکمن، سنجریان ، فرون آباد ، قعله حسن خان ، شکارگاه ، مهرآباد رودهن، مامازن و خاتون آباد.

11– تأسیس گاو داری سنتی در منطقه ده ترکمن به منظور اشتغال زایی و به کارگیری تعدادی از همشهریان متاهل و مجرد سیستانی .

12 –حمایت همه جانبه ازطایفه مرادقلی و سرکشی دوره ای از آنان در منطقه گرگان و ترکمن صحرا همچون حاجی سالار مرادقلی در منطقه توران فارس ،  حاجی مزار مرادقلی در شیرنگ ، صفرعلیخان مرادقلی ، غلامحسین کربلایی مرادقلی و سایر خانواده های مرادقلی در اسلام آباد گرگان و نیز طایفه مرادقلی در لاله باغ و بی بی شروان گنبد کاووس و حضور بر مزار مرحوم اسماعیل یادگار مرادقلی در آرامستان امامزاده شهرستان گنبد کاووس و ذکر فاتحه .

13 -رسیدگی و حمایت مادی و معنوی از خانواده های مرادقلی واقع در شهرستان شاهرود ، اولاد مرحوم غلامعلی (محمدعلی و موسی) یادگار مرادقلی که پس از بازنشستگی از ذوب آهن در این شهرستان مدفون شدند و نیز سرکشی به باغات انگور و نیز گاوداری یکصد راسی مرحوم محمدعلی مرادقلی مقدم در منطقه کارخانه قند شهرستان شاهرود.

14 - تشریک مساعی ، دوستی و حضور در نشست های مشورتی نمایندگان محترم سیستان در مجلس شورای اسلامی زمان خودش آقایان مهندس غلامعلی شهرکی ، حاج آقا امیر میر و حجت الاسلام و المسلمین حاج صادق حسینی طباطبایی .

        15- و ... بالاخره یکی از کارهای مهم علمی ایشان کشف و تولید مواد اولیه قرص تیروئید از غده تیروئید گاوی است. این پژوهش ارزشمند زیر نظر آقای دکتر امیر مهدی زاده داروساز مطرح کشور صورت گرفت و نهایتاً در کارخانه داروسازی ایران هورمون تا خط تولید پیش رفت .از آنجا که این دارو سابقاً از غده تیروئید خوک تهیه می شد و پس از پیروزی شکوهمند انقلاب اسلامی پرورش خوک در سطح کشور ممنوع گردید ، مرحوم مرادقلی سالیان متمادی برای کشف این ماده از غده تیروئید گاوی در زیرزمین منزل مسکونی شان دست به آزمایشات متعدد زد و موفق شد این دارو را به نام خود در وزارت بهداشت و درمان به ثبت برساند .

16 - در یکی از نمایشگاه های کتاب درتهران، درجریان بازدیدآقای دکتر مرندی وزیر بهداشت وقت از غرفه انتشارات افروز ، آقای مهندس مرادقلی ضمن هدیه یک جلد کتاب معروف « مارتیندل » حاوی فرمول های جهانی دارو سازی به وزیر ، مطلبی را به خط خودش در صفحه اول کتاب مرقوم نمود مبنی براینکه کارخانجات دارو سازی کشور 2  درصد بودجه خود رابه امر تحقیق و پژوهش اختصاص دهند و از آقای دکتر مرندی درخواست می کنندکه این توصیه را امضا کنند . آقای مرندی می گویند که من چنین چیزی را  ننوشته ام . آقای مهندس مرادقلی میگویند آقای دکتر آیا شما در ابلاغ این توصیه اشکالی ملاحظه می فرمایید ؟ وزیر جواب می دهند خیر و تایید نموده این توصیه مهم را امضا می کنند و انتشارات افروز را مورد تقدیر قرار می دهند .

و ... زمانی که ایشان در سال 1377 خورشیدی دار فانی را وداع گفتند ، آقای سعید صد خسروی رئیس شورای اسلامی منطقه جاجرود توصیه کردند : بهترین کاری که برای ماندگاری یاد و خاطره مرحوم مهندس مرادقلی می توان انجام داد این است که خانواده اش نسبت به تاسیس یک باب مسجد به یادبود ایشان اقدام نماید و در جوف آن میلیون ها مفاتیح چاپ و در اختیار مسلمین قرار دهند تا بلکه  خیر و برکات این مرد خیر و فرهنگی مورد توجه و تامل نسل های آینده قرار گرفته و دستگیری مستمندان و نیازمندان که مورد تاکید خدا وند برهان و انبیاالله است به فراموشی سپرده نشود. 

ذیلاً به چند نمونه از اشعار مرحوم مهندس مرادقلی به خط خودشان اشاره می شود .

با تشکر فراوان از جناب آقای بدیل رخشانی

عضو انجمن فرهنگی سیستانی های مقیم مرکز